کتاب میناگر عشق اثر مولانا جلال‌الدین بلخی

میناگر عشق

در کتاب میناگر عشق ، ابیات مثنوی مولوی برحسب موضوعات خاص دسته‌بندی و بررسی شده است .بنابراین در کتاب آن دسته از ابیاتی فراهم آمده که متضمن موضوعی واحد هستند ;موضوعاتی همچون : خداشناسی، تجلی، هستی و نیستی، وحدت وجود، عالم مثال، اضداد، انسان شناسی، خودشناسی، مراتب روحانی، تناسخ، خیال، لذت، درد، قضا و قدر، جبر و اختیار، گناه، عشق، عقل، اندیشه، صورت و معنی، ریاضت، طلب، توکل، حیرت، ابلهی، فقر، فنا و بقا، حال و مقام، ایمان، حجاب، تصوف و صوفی، درویش، مراقبه، مباحث اخلاقی و اجتماعی، دنیا، زبان، زن و شعر .”

مثنوی معنوی به شیوهٔ مرسوم به ابواب و فصول، مدون و مرتب نشده، بلکه بر پایهٔ اجمال و تفصیل انشاء شده است. بدین معنی که مولانا به‌سبب سرعت انتقال و قوّت ابتکار، از سخن، سخن می‌شکافد و از نکته، نکته می‌آرد و از حکایت به حکایت دیگر می‌رود و از تمثیل به تمثیل دیگر. آن‌گاه از هر بخشِ حکایت، نکاتی صدرنگ بر حسب استعداد مخاطب ایراد می‌کند و گریزهای اخلاقی و عرفانی و اجتماعی و روان‌شناختی می‌زند. چه بسا در ضمن ایراد نکات، حکایت در دل حکایت آورد، حال آن‌که هنوز حکایت اصلی را به پایان نبرده، و این توالی حکایات با نکته‌گویی‌های بی‌شمار همراه است تا آن‌که دوباره بر سر سخن اصلی بازگردد.
این جهش‌ها و انتقالات پیاپی و لایه لایه بودن موضوعات مثنوی یکی از علل دشواری فهم مثنوی است، حال آن‌که در مثنوی وضوحی تام به‌کار رفته و هیچ مطلبی به روش فضل‌فروشان حرفه‌ای گنگ و مغلق بیان نشده است. بدین‌سان برای فهم اندیشه‌های مولانا چاره‌ای نیست جز آن‌که مطالب اجمالی را به مطالب تفصیلی و بالعکس ارجاع دهیم و تفسیر مثنوی را از خود مثنوی بجوییم.